Psychika ludzka, psychika człowieka, psychologia zdrowia psychicznego, psychika i zdrowie.

Terapia psychiatryczna kojarzy siê zazwyczaj z aplikowaniem pacjentom kolorowych tabletek. Niestety jest to prawda. Psychiatria interweniuje tam gdzie metody psychologiczne, s¹ zbyt subtelne i zbyt s³abe jak na miarê zaburzenia psychicznego z którym musz¹ daÌ sobie radê. Cienka linia pomiêdzy pacjentem psychologa i psychiatry, oddziela ludzi, którzy przy udziale terapeuty s¹ w stanie wp³ywaÌ na swoje stany psychiczne i neurobiologiê mózgu, od takich których wolna wola jest bardzo ograniczona, lub zbyt s³aba. Terapie psychologiczne zak³adaj¹ce aktywny udzia³ pacjenta w leczeniu musz¹ wówczas zostaÌ zast¹pione zewnêtrznym oddzia³ywaniem omijaj¹cym œwiadomoœÌ danej osoby.

Sceny z Âżycia szpitala psychiatrycznego, jakie moÂżemy zobaczyĂŚ w filmie „Przebudzenia” ukazujÂą cykl dnia rozpiĂŞty pomiĂŞdzy wydawaniem lekĂłw psychotropowych w porze Âśniadaniowej, obiadowej i przed kolacjÂą. ChoĂŚ obraz ten bardziej pasuje do narkomana niÂż do pacjenta, to jednak musimy sobie zdaĂŚ sprawĂŞ z tego, Âże w obu przypadkach dziaÂłajÂą te same mechanizmy. Z tÂą ró¿nicÂą, Âże narkoman ucieka od normalnego stanu ÂświadomoÂści, zaÂś pacjent wÂłaÂśnie do niego zmierza. Poza tym mechanizmy oddziaÂływania substancji chemicznych na psychikĂŞ sÂą identyczne.

Leki psychotropowe zmieniajÂą rĂłwnowagĂŞ chemicznÂą mĂłzgu wpÂływajÂąc na poziom okreÂślonych neurotransmiterĂłw – substancji przekazujÂących informacje pomiĂŞdzy sÂąsiednimi neuronami. UkÂład chemiczny wspó³dziaÂła wraz ze strukturÂą po³¹czeĂą neuronalnych i przekaÂźnictwem elektrycznym tworzÂąc psychikĂŞ jednostki. Wprawdzie leki psychotropowe nie zmieniajÂą tych po³¹czeĂą, jednakÂże sprawujÂą nad nimi metakontrolĂŞ. To znaczy lek moÂże wzmocniĂŚ lub osÂłabiĂŚ istniejÂące juÂż po³¹czenia, regulujÂąc w ten sposĂłb jego wpÂływ na psychikĂŞ i stan ÂświadomoÂści jednostki.

MetodÂą alternatywnÂą, choĂŚ duÂżo bardziej ryzykownÂą jest neurochirurgia – technika usuwania neuronĂłw lub przecinania po³¹czeĂą miĂŞdzy nimi. Jest ona ryzykowna poniewaÂż o efektach dowiadujemy siĂŞ po zabiegu np. przeciĂŞcia spoidÂła wielkiego. JeÂśli ktoÂś ma pecha to niestety neurochirurgia nie jest w stanie odwrĂłciĂŚ skutkĂłw zabiegu. Terapia psychotropowa oddziaÂływuje na umysÂł  pacjenta stopniowo – w kaÂżdej chwili moÂżna odstawiĂŚ lek lub podaĂŚ substancje blokujÂące jego dziaÂłanie. Poza tym nie ma potrzeby oddziaÂływania mechanicznego na mĂłzg pacjenta.

Jak powiedziaÂłem leki psychotropowe wpÂływaja na poziom neurotransmiterĂłw w przestrzeniach miĂŞdzysynaptycznych. IloœÌ tych substancji okreÂśla si³ê po³¹czenia miĂŞdzy neuronami. Transmitery wyzwolone z neuronu presynaptycznego ³¹czÂą siĂŞ z receptorami neuronu postsynaptycznego, przekazujÂąc w ten sposĂłb sygnaÂł. JeÂśli przyczynÂą choroby jest niedobĂłr przekaÂźnika wĂłwczas moÂżemy go uzupeÂłniĂŚ blokujÂąc wychwyt enzymĂłw neutralizujÂących go w synapsie – blokujemy tzw. wychwyt zwrotn. Na tej zasadzie opierajÂą siĂŞ leki przeciwidepresyjne – hamujÂące wychwyt zwrotny noradrenaliny, serotoniny. JeÂśli przekaÂźnika jest wiĂŞcej, powstaje prawidÂłowy sygnaÂł. MoÂżemy mieĂŚ rĂłwnieÂż do czynienia z sytuacjÂą przeciwnÂą – kiedy przekaÂźnika jest zbyt duÂżo, jak jest w przypadku zespoÂłu tikowego Touretta. Wtedy moÂżna zablokowaĂŚ receptory co sprawi, iÂż sygnaÂł bĂŞdzie stÂłumiony.

Niestety si³a leków psychotropowych jest równie¿ ich s³aboœci¹. W ca³ym ciele cz³owieka, w tym równie¿ w mózgu, istniej¹ ujemne sprzê¿enia zwrotne reguluj¹ce poziomy ró¿nych substancji. Jeœli przy pomocy leków psychotropowych zwiêkszymy poziom neuroprzekaŸnika wówczas uruchomimy mechanizmy kompensacyjne, obni¿aj¹ce jego dzia³anie. Organizm dzia³aj¹c na przekór terapii farmakologicznej, dzia³a na przekór swoim interesom, choÌ w dobrej wierze. Chemiczna regu³a przekory / samoregulacji jest najpowa¿niejszym problemem terapii lekami psychotropowymi. Uznaj¹c poziom przekaŸnika za zbyt niski, zwiêkszamy go, jednak¿e organizm reaguje wszystkimi dostêpnymi mu œrodkami zmniejszaj¹c jego oddzia³ywanie, na przyk³ad poprzez zmniejszenie iloœci receptorów postsynaptycznych. Z tego wzglêdu mamy do czynienia ze wzrostem tolerancji. Aby uzyskaÌ ten sam efekt, musimy zwiêkszaÌ stopniowo dawki leku. Drugim problemem obok tolerancji, jest zespó³ abstynencyjny. Jeœli odstawimy lek ,nowo uzyskana równowaga zostanie zachwiana, gdy¿ poziom neuroprzekaŸnika w mózgu gwa³townie spadnie. Zanim mózg siê wyreguluje mija czas, kiedy osoba cierpi efekty niedoboru przekaŸnika. Oba efekty s¹ znane ka¿demu, trening w piciu alkoholu powoduje powoduje wzrost odpornoœci na jego przyjmowanie, próba rzucenia palenia przez osobê uzale¿nion¹ powoduje g³ód nikotynowy. Z tego w³aœnie wzglêdu alkohol oraz nikotyna s¹ s³abymi narkotykami. £atwo wyobraziÌ sobie, jak silne s¹ efekty uboczne dzia³ania silnych leków psychotropowych. Trzecim problemem z jakim boryka siê psychofarmakologia jest uniwersalna regu³a mówi¹ca ¿e: ró¿ne neurotransmittery ró¿nie dzia³aj¹ w ró¿nych sytuacjach na ró¿ne stany psychiczne. Konkretny neurotransmitter mo¿e wywieraÌ ró¿ne efekty na receptory ró¿nych neuronów, ró¿ne efekty na receptory tego samego neuronu i podobne efekty na ró¿ne receptory tego samego neuronu. Nie jest wiêc dziwne, ¿e próby powi¹zania zaburzeù psychicznych z konkretnymi neuroprzekaŸnikami nie przynosz¹ spodziewanych rezultatów, zaœ oddzia³ywanie wybiórcze na konkretne neurony równie¿ jest bardzo trudne. St¹d w³aœnie bierze siê problem z efektami ubocznymi.

Psychoterapia jest wci¹¿ dziedzin¹ rozwijaj¹c¹ siê zaœ pomoc pacjentowi sprowadza siê do czêœciowego dzia³ania na œlepo metod¹ prób i b³êdów.



Substancje odÂżywcze mĂłzgu

„Przy caÂłkowitej wadze zaledwie 1400 gram – co rĂłwna siĂŞ dwĂłm procentom caÂłkowitej wagi ciaÂła – mĂłzg pochÂłania 20 procent dostarczanych naszemu organizmowi skÂładnikĂłw energetycznych oraz 20 procent wdychanego przez nas tlenu. Nasz mĂłzg ma nienasyconÂą potrzebĂŞ otrzymywania witamin, minera³ów, aminokwasĂłw, glukozy i tlenu. Niestety wiĂŞkszoœÌ ludzi, pamiĂŞtajÂąc jedynie o potrzebach ciaÂła i Âżo³¹dka, nie dostarcza swojemu mĂłzgowi odpowiednich skÂładnikĂłw potrzebnych do jego rozwoju. Wielu niesÂłusznie uwaÂża, Âże inteligencja, pamiĂŞĂŚ oraz ogĂłlna sprawnoœÌ umysÂłowa jest uwarunkowana wy³¹cznie genetycznie. Nie prĂłbujÂą wiĂŞc rozwijaĂŚ moÂżliwoÂści swojego mĂłzgu. Badania zaprzeczajÂą tej teorii. ChociaÂż iloœÌ neuronĂłw mĂłzgu jest ustalona przy urodzeniu, moÂżliwoÂści rozwoju przez caÂłe Âżycie wydajÂą siĂŞ byĂŚ nieograniczone. NiezbĂŞdny jest jedynie odpowiedni trening intelektualny, oraz stworzenie warunkĂłw dla tego rozwoju. KulturyÂści powiedzieliby, Âże do rozwoju miĂŞÂśni potrzebna jest siÂłownia i odpowiednie suplementy biaÂłkowej.

Jak powiedzia³em komórki nerwowe nie podlegaj¹ odnowie. Komórki przewodu pokarmowego reprodukuj¹ siê co dwa lub trzy dni, czerwone krwinki wymieniaj¹ siê co trzy, cztery miesi¹ce, nawet komórki tkanki kostnej maj¹ zdolnoœÌ reprodukcji w odstêpie od dwóch do piêciu lat. Mózg natomiast nie odnawia neuronów. Z biegiem czasu neurony mózgu akumuluj¹ produktu przemiany materii, co jest spowodowane dzia³alnoœci¹ destrukcyjnych atomów i cz¹steczek zwanych powszechnie wolnymi rodnikami. Te cz¹steczki niszcz¹ œciany komórek oraz DNA, powoduj¹c przedwczesne starzenie siê mózgu, a tak¿e z³e funkcjonowanie komórek, utratê pamiêci, zmiany osobowoœci, zmiany zwi¹zane ze starzeniem siê ustroju, udar mózgu i raka. Koniecznie wiêc trzeba siê nauczyÌ jak prawid³owo od¿ywiaÌ i chroniÌ sta³¹ liczbê neuronów mózgu, poniewa¿ one nigdy siê nam nie odnowi¹. Oko³o 15 procent wydychanego przez nas tlenu ³¹czy siê z t³uszczami i innymi substancjami w mózgu, tworz¹c destrukcyjne wolne rodniki. Na szczêœcie mamy do dyspozycji ca³y arsena³ antyutleniaczy w postaci sk³adników od¿ywczych takich jak witaminy B complex, witaminy C i E, pierwiastki takie jak cynk i selen, aminokwasy jak L-cysteina oraz L-glutation. Te wszystkie sk³adniki od¿ywcze maj¹ zdolnoœÌ neutralizowania wolnych rodników.

Nale¿y przy tym wiedzieÌ, ¿e ¿aden z leków psychotropowych, powszechnie u¿ywanych w Stanach Zjednoczonych, nie jest ukierunkowany na zwalczanie przyczyn niew³aœciwego funkcjonowania neuroprzekaŸników. WiêkszoœÌ tych leków stymuluje jedynie czasowe uwolnienie neuroprzekaŸników z istniej¹cych zasobów, nie wp³ywaj¹c natomiast na ich wytwarzanie. Zdrowe sk³adniki od¿ywcze, o których w dalszej czêœci powiem wiêcej, s¹ odpowiedzi¹ na problem niedoboru neuroprzekaŸników. Dostarczaj¹ mózgowi niezbêdnych aminokwasów, witamin, sk³adników mineralnych oraz substancji od¿ywczych, potrzebnych do wytworzenia odpowiednich iloœci neuroprzekaŸników. Kontroluj¹c iloœÌ i jakoœÌ sk³adników od¿ywczych za pomoc¹ odpowiednio dobieranych pokarmów i suplementów, mo¿na spowodowaÌ, ¿e te sk³adniki bêd¹ pracowaÌ dla nas w optymalny sposób, zwiêkszaj¹c energiê umys³ow¹, polepszaj¹c nastrój i kreatywnoœÌ.



W jaki sposĂłb zmobilizowaĂŚ mĂłzg do optymalnej wydajnoÂści intelektualnej?

W kontroli nad pracÂą mĂłzgu wspó³zawodniczÂą dwa aminokwasy. Jednym z nich jest L-tyrozyna, ktĂłrej mĂłzgu uÂżywa do syntezy neuroprzekaÂźnikĂłw, noradrenaliny i dopaminy, koniecznych dla uzyskania jasnoÂści i szybkoÂści myÂślenia, dÂługotrwaÂłej pamiĂŞci oraz poczucia rĂłwnowagi i przytomnoÂści umysÂłu. Drugi to L-tryptofan, ktĂłry mĂłzg wykorzystuje do wytwarzania innego neuroprzekaÂźnika, serotoniny, odpowiedzialnego za spowolnienie reakcji, uczucie sytoÂści po posiÂłku i wywoÂłujÂącej sen. L-tyrozyna znajduje siĂŞ w produktach bogatych w biaÂłko, takich jak miĂŞso, drĂłb, owoce morza, fasola, soczewica. L-tyrozyna jest stymulatorem mĂłzgu, natomiast L-tryptofan, ktĂłry znajduje siĂŞ w bananach, nasionach sÂłonecznika, mleku dziaÂła obniÂżajÂąco na sprawnoœÌ umysÂłowÂą. JeÂśli o poranku L-tyrozyna dotrze do mĂłzgu przez L-tryptofanem spowoduje, Âże bĂŞdzie on optymalnie funkcjonowaÂł przez caÂły dzieĂą. Jesli jednak L-tryptofan dotrze do mĂłzgu pierwszy, bĂŞdzie stymulowaÂł wytwarzanie serotoniny, co spowoduje obniÂżenie wydolnoÂści umysÂłowej a mĂłzg zacznie siĂŞ zamykaĂŚ nawet w Âśrodku dnia. JeÂśli wiĂŞc chcemy stymulowaĂŚ umysÂł przez L-tyrozynĂŞ, powinniÂśmy na Âśniadanie spoÂżyĂŚ ÂżywnoœÌ bogatÂą w biaÂłko, zanim weÂźmiemy do ust kĂŞs ÂżywnoÂści bogatej w wĂŞglowodany – czyli cukry. W biaÂłku zwierzĂŞcym i roÂślinnym znajduje siĂŞ mnĂłstwo L-tyrozyny, natomiast niewielkie iloÂści L-tryptofanu. Ponadto L-tryptofan potrzebuje wĂŞglowodanĂłw aby dostaĂŚ siĂŞ do mĂłzgu. Tak wiĂŞc rano spoÂżywamy biaÂłko natomiast wieczorem, przed snem wĂŞglowodany, ktĂłre pobudzÂą syntezĂŞ serotoniny. JeÂśli na przykÂład powstrzymamy siĂŞ od jedzenia makaronu i tym podobnych produktĂłw aÂż do wieczornego produktu, osiÂągniemy najwyÂższÂą energiĂŞ umysÂłowÂą podczas dnia, a ponadto L-tyrozyna zminimalizuje skutki stresu. Dobroczynne, relaksujÂące skutki L-tryptofanu odczujemy wieczorem, kiedy nadejdzie czas odpoczynku i snu.

Wêglowodany s¹ równie¿ potrzebne do uzyskania optymalnej wydajnoœci umys³owej, aczkolwiek po spo¿yciu produktów bogatych w bia³ko. G³ówny pokarm mózgu stanowi glukoza. Nasz mózg stale potrzebuje glukozy, która dostarcza mu energii potrzebnej do wszystkich jego funkcji: myœlenia, zapamiêtywania, rozwi¹zywania problemów. Wêglowodany proste, takie jak rafinowany cukier i m¹ka daj¹ organizmowi szybki zastrzyk glukozy, po którym nastêpuje ostry niedobór. Ogólnie bior¹c, lepsze s¹ wêglowodany z³o¿one, poniewa¿ rozk³adaj¹ siê wolniej. Jak powiedzia³em zasadnicz¹ spraw¹ jest wybranie odpowiedniej pory dnia na spo¿ycie wêglowodanów. Dzieù powinien siê rozpoczynaÌ od zjedzenia produktów bogatych w bia³ko, zaœ podczas przek¹sek powinniœmy uzupe³niaÌ menu ¿ywnoœci¹ bogat¹ w wêglowodany z³o¿one, aby utrzymaÌ poziom glukozy we krwi.

Aby przemĂłc ospaÂłoœÌ umysÂłowÂą, podnieœÌ nastrĂłj, uzyskaĂŚ wiĂŞkszÂą jasnoœÌ umysÂłu, szczegĂłlnie jeÂśli czeka nas wyczerpujÂąca praca lub nauka, moÂżemy uÂżywaĂŚ naturalnych skÂładnikĂłw odÂżywczych usprawniajÂących pracĂŞ mĂłzgu. SkÂładniki te uÂłatwiajÂą przepÂływ krwi do mĂłzgu i pomagajÂą chroniĂŚ go przed wolnymi rodnikami. Badania naukowe wykazaÂły, Âże skÂładniki odÂżywcze przedÂłuÂżajÂą  Âżycie zwierzÂąt laboratoryjnych o 30-50 procent.